ဆင္းရဲရင္ ေသတတ္လား ~ ညီညီေလး

ဆင္းရဲရင္ ေသတတ္လားလို႔ မူလတန္းတက္ေနတဲ့ ကၽြန္ေတာ့္တူေလးတစ္ေယာက္က မၾကာေသးခင္က ေမးဖူးပါတယ္။ ကေလးလည္းျဖစ္၊ ရွည္ရွည္ေဝးေဝး ရွင္းျပရင္လည္း နားမလည္ႏိုင္ေသးတာေၾကာင့္ “သိပ္ဆင္းရဲၿပီး စားစရာ မရိွရင္ေတာ့ ငတ္ၿပီး ေသခ်င္ေသတတ္တာေပါ့” လို႔ ခပ္တိုတိုေျဖခဲ့ေပမယ့္ အဲဒီေမးခြန္းက ကၽြန္ေတာ့္ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို တိုက္စားလုယူသြားခဲ့ပါတယ္။ ဆင္းရဲရင္ တကယ္ပဲ ေသတတ္လား...

ဆင္းရဲတယ္လို႔ ေျပာလိုက္ရင္ ပိုက္ဆံမရိွတာကို ေျပာတာလို႔ ေယဘုယ်ျမင္ၾကေပမယ့္ ကမာၻမွာ ပိုက္ဆံအျပင္ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ဆင္းရဲေနၾကတာေတြလည္း အမ်ားအျပားရိွေနပါတယ္။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ပညာဆင္းရဲျခင္း၊ အသိပညာဗဟုသုတဆင္းရဲျခင္း၊ နည္းပညာဆင္းရဲျခင္း၊ ဒီထက္မွ အေသးစိတ္ရင္ အခြင့္အေရးဆင္းရဲျခင္း၊ စိတ္ဖြံ႕ျဖိဳးမႈဆင္းရဲျခင္း စသည္ျဖင့္အမ်ားႀကီး ရိွၾကပါတယ္။ အဲဒီဆင္းရဲျခင္းေတြေၾကာင့္ ေသၾကရတာဟာ ပိုက္ဆံမရိွတဲ့ ဆင္းရဲျခင္းေၾကာင့္ ေသၾကရတာထက္ အေရအတြက္ ပိုမ်ားတာကုိလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။

ပိုက္ဆံမရိွလို႔ ဆင္းရဲၾကတဲ့အခါ ျပည္သူအခ်င္းခ်င္းကျဖစ္ေစ၊ အစိုးရကျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတကာကျဖစ္ေစ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေထာက္ပံ့ၾကရင္ အထိုက္အေလ်ာက္ေတာ့ ေျပလည္သြားၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တိုင္းျပည္ေဒသတစ္ခုက ပညာဆင္းရဲၾကၿပီဆိုရင္ေတာ့ တစ္လ၊ တစ္ႏွစ္နဲ႔ ျပန္အဖတ္မဆယ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ပညာဆင္းရဲတယ္ဆိုတာ စာသင္ခန္းအမ်ုိဳးမ်ဳိးမွာ သင္ေနတဲ့ ပညာေတြဟာ ေခတ္နဲ႔ရင္ေဘာင္ မတန္းႏိုင္ေတာ့တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေခတ္မီပညာရပ္ေတြကိုပဲ သင္ၾကာေပးေပမယ့္ အရည္အခ်င္း ျပည့္မီတဲ့ ပညာတတ္ေတြ ေမြးထုတ္မေပးႏိုင္ရင္လည္း ပညာဆင္းရဲျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ပညာဆင္းရဲတဲ့အခါ ပညာနဲ႔သက္သာစြာ အသက္မေမြးႏိုင္ဘဲ ပင္ပန္းဆင္းရဲစြာ အလုပ္လုပ္ၾကရပါတယ္။ ပင္လယ္ရပ္ျခားမွာ မ်က္ႏွာငယ္စြာလည္း ေနၾကရပါတယ္။ ဒီထက္ဆိုးရင္ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ရင္း အသက္ေမြးရတာ၊ သမာအာဇီဝနဲ႔ အသက္မေမြးႏိုင္ေတာ့တာေတြ ဆက္ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ခ်က္ခ်င္း မဟုတ္ေပမယ့္ အသက္အႏၱရာယ္ကို တိုက္ရိုက္မဟုတ္ေတာင္ သြယ္ဝိုက္ၿပီး ထိခိုက္တတ္လို႔ ေသတတ္တဲ့ ဆင္းရဲျခင္းတစ္မ်ဳိးပါပဲ။

အသိပညာဗဟုသုတဆင္းရဲျခင္းေၾကာင့္လည္း လူေတြ ေသေၾကၾကရပါတယ္။ ဥပမာ အေနနဲ႔ေျပာရရင္ HIV/AIDS ေရာဂါ အခုေလာက္ ေခါင္းေထာင္ကူးစက္ေနတာ၊ ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕မွာ ထိမ္းလို႔မရႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ျပန္႔ပြားေနတာေတြဟာ က်န္းမာေရးအသိ ဆင္းရဲေခါင္းပါးၾကလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမ်ဳိးလုပ္ရင္ ဒီလိုေရာဂါရမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ အကာအကြယ္သံုးရမယ္ဆိုတဲ့ အေျခခံအသိေလးေတာင္ မရိွတဲ့ ေဒသေတြ ကမာၻမွာ အမ်ားႀကီးပါ။ ဒီလိုပဲ ေျမြကိုက္ရင္ဘာလုပ္ရမယ္၊ သံစူးရင္ဘာလုပ္ရမယ္၊ အေရးေပၚထြက္ေပါက္က ဘယ္မွာ စတဲ့ အေျခခံ ဗဟုသုတေတြကို ကေလးေတြကအစ သိရိွနားလည္ထားၾကမွသာ မလိုအပ္ဘဲ အသက္ဆံုးရႈံးရတာေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ၾကမွာပါ။

နည္းပညာဆင္းရဲမႈကေတာ့ လက္ရိွကမာၻမွာ တတိယကမာၻ႔ႏိုင္ငံအမ်ားစု ၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ဆင္းရဲမႈႀကီးျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ဆင္းရဲေတာ့ တိုးတက္ေနတဲ့ နည္းပညာေနာက္ကို အလ်င္မီေအာင္ မလိုက္ႏိုင္၊ မလိုက္ႏိုင္ေတာ့ လိုက္ႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြထံက ကုန္ပစၥည္းေတြ (ဥပမာ - လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြ)၊ ဝန္ေဆာင္မႈေတြ (ဥပမာ - ျပည္ပထြက္ေဆးကုသရျခင္းေတြ) ကို ေစ်းႀကီးေပး ဝယ္ယူရ၊ ေစ်းႀကီးေပးဝယ္ရလို႔ တိုင္းျပည္ကဆင္းရဲနဲ႔ သံသရာလည္ေနတတ္ပါတယ္။ နည္းပညာလို႔ဆိုလိုက္ရင္ ကြန္ပ်ဴတာသံုးနည္းပညာေတြ၊ ပစၥည္းထုတ္လုပ္တတ္တဲ့ ေနာက္ဆံုးေပၚ စက္ႀကီးေတြကိုပဲ ျမင္ေယာင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာနည္းပညာေတြလိုပဲ ဆင္းရဲလို႔မျဖစ္တဲ့ နည္းပညာတစ္ခုကေတာ့ Management လို႔ေခၚတဲ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈနည္းပညာ ျဖစ္ပါတယ္။ ခုေခတ္မွာ အရင္က မသိၾကေသးတဲ့ Management အသစ္ေတြ မၾကာခဏဆိုသလို ေပၚထြက္ေနပါတယ္။ Risk Management, Project Management, Crisis Management စသည္ျဖင့္ မကုန္ႏိုင္ေအာင္ပါပဲ။ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာနည္းပညာေတြနဲ႔ အထက္မွာေျပာခဲ့တဲ့ Management ေတြ အားနည္းလို႔ လူေတြေသၾကရတဲ့ ဥပမာကိုျပရရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တိုက္ခတ္သြားတဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းနဲ႔ ဂ်ပန္မွာ မၾကာေသးခင္ကမွ ျဖစ္ပ်က္သြားတဲ့ ဆူနာမီေဘးဆိုးႀကီး ႏွစ္ခုကို ယွဥ္ထိုးၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။ ဂ်ပန္ဟာ ျပည့္စံုတဲ့ ကယ္ဆယ္ေရးစနစ္ေတြ၊ လူသားအရင္းအျမစ္၊ ေဆးပညာ အစရိွတာေတြအျပင္ Disaster Management လို႔ေခၚတဲ့ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္ခန္႔ခြဲရမယ္ဆိုတဲ့ နည္းပညာ အလံုအေလာက္ရိွတာေၾကာင့္ အခ်ိန္မီကယ္ဆယ္ေရးေတြလုပ္၊ အသက္ရွင္က်န္သူေတြကို ေဘးလြတ္ရာပို႔၊ လိုအပ္တဲ့ သတိေပးခ်က္ေတြကို ျပည္သူေတြထံ အခ်ိန္နဲ႔ တေျပးညီေပးပို႔ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ေသမယ္ဆိုေသသြားႏိုင္တဲ့ လူသားအမ်ားအျပားကို ကယ္တင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ႏူကလီးယားအႏၱရာယ္ကိုပါ သတၱိရိွွရိွရင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနအထိ ျပည္သူေတြရဲ႕ စိတ္ခြန္အားကိုပါ ျဖည့္တင္းေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္က နာဂစ္မုန္တိုင္းခံေဒသေတြမွာေတာ့ ဂ်ပန္ေလာက္ အင္အားအျပည့္ မကယ္ဆယ္ႏိုင္ခဲ့တာေၾကာင့္ ေၾကြလြင့္နစ္နာခဲ့ရသူေတြ ရိွခဲ့ရပါတယ္။ ဒါဟာနည္းပညာဆင္းရဲမႈနဲ႔ အသိပညာဗဟုသုတ ဆင္းရဲမႈတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ပိုက္ဆံမရိွတဲ့ ဆင္းရဲျခင္းထက္ အထက္မွာ ဥပမာအေနနဲ႔ တင္ျပခဲ့တဲ့ ဆင္းရဲျခင္းလို ဆင္းရဲနိမ့္က်မႈေတြဟာ လူတစ္ဦးခ်င္းထက္၊ မိသားစုလိုက္၊ ေနရာေဒသအလိုက္၊ တိုင္းျပည္အလိုက္ အတိုင္းအတာ က်ယ္ဝန္းစြာနဲ႔ ကာလရွည္ၾကာစြာ ဒုကၡေရာက္တတ္တာေၾကာင့္ သတိထားျပင္ဆင္ၿပီး အတတ္ႏိုင္ဆံုး မဆင္းရဲေအာင္ အားထုတ္ၾကရမွာပါ။ ဒီလိုဆင္းရဲမႈေတြကို ထိပ္တန္းႏိုင္ငံေတြလိုေခၚတဲ့ First World Countries ေတြက ေက်ာ္လြန္သြားခဲ့ၾကပါၿပီ။ အေမရိကန္၊ ဥေရာပႏိုင္ငံတခ်ဳိ႕၊ အာရွအင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြ၊ အာစီယံမွာဆို စင္ကာပူတို႔ဟာ ဒီဆင္းရဲျခင္းေတြေၾကာင့္ လူေတြ မေသရေလေအာင္ ေငြကုန္ေၾကးက်ခံ ျပင္ဆင္ထားၾကပါတယ္။ Third World Countries ေတြလိုေခၚတဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးဖို႔ လိုအပ္ေနေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ဒီစိန္ေခၚမႈေတြကို အႀကီးအက်ယ္ရင္ဆိုင္ၾကရပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာေတာင္မွ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံေတြက ေနာက္မက်ရေလေအာင္ ရင္းႏွီးတဲ့ႏိုင္ငံေတြဆီက တတ္ႏိုင္သမွ် အကူအညီေတြယူၿပီး အေျခခံအုတ္ျမစ္ခ်ၾကပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ မလိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္မႈေတြလို သေဘာပိုက္ရင္း အသံုးစရိတ္ အနည္းဆံုးေပးၿပီး အေရးမႀကီးတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ထည့္ထားၾကျပန္ပါတယ္။ ဒီအခါ လိုက္တဲ့ႏိုင္ငံက မီသြားၿပီး မဆိုင္သလိုေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ဒုံရင္းဒံုရင္းဆိုသလို မတိုးတက္၊ မတိုးတက္ေတာ့ ဆင္းရဲ၊ ဆင္းရဲေတာ့ လူေသျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီတခါ ကၽြန္ေတာ့္ကို ဆင္းရဲရင္ေသတတ္လားေမးရင္ေတာ့ “ေသတတ္တာမွ တစ္ေယာက္ခ်င္းမကဘူးဗ်ဳိ႕၊ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ကို ႏွစ္ရွည္လမ်ား အခါခါကို ေသတတ္တာဗ်” လို႔ေျဖျဖစ္ေတာ့မယ္ ထင္ပါတယ္။