လိက္မန္ ႏူ ၁၂၀၀ စုႝကုႝစိုပ္ ၁၈၀၀ ~ ညီညီေလး

လိက္ပတ္ဝါဒဂကူ (၁၁၀၀ - ၁၃၀၀)
တၜပညာမစိုန္သကုီ လပၚလိက္ပတ္ ႏူဍဳင္သဓုီ ကုႝ ဍဳင္ဗေဂါတအ္ဂွ္ ဒးဒုင္တံင္ဏာ ဍဳင္ဗုကာံတုဲ လဿိဟ္တၜပညာမန္ ပႜဲေဒသရာမညဏအ္ေလဝ္ ေအာန္ေစွ္အာကုီ ဟုီမာန္ရ။ တုဲပၜန္ ပေရင္ပကင္ရင္ေလဝ္ ဒးမံင္သဿဝ္ဗဿာတုဲ ဂြံပတူခ်ဴလိက္ ဗုီကုႝလိက္တဿအ္တအ္ဂွ္ ဂြံဒွ္ဟြံမာန္ရ။ ဆဂး နကုႝလညာတ္အဲမၢး ၐိုန္ရလိက္မန္ လတူတဿအ္ဂွ္ ဟြံဒွ္ကုီေလဝ္ နကုႝမူသၜရုိတ္ဂွ္ မူတဿိတဿိတအ္ အစာကဝိမန္တအ္ ဆက္ခ်ဴအာေရာင္ဂွ္ ဟုီမာန္ရ။
ပႜဲအခိင္ဂွ္ တၜပညာမန္တအ္ဂွ္ ဒုင္သဇိုင္ ေကတ္ခန္လၛတ္ လတူဝင္အတိက္ အခိင္ဍဳင္ဗေဂါ မဒွ္ဒဿံင္မဟာမိတ္ ကုဗုကာံဂွ္ ဗဿာဗုကာံဗတိုက္ဍဳင္သဓုီတုဲ ဗြဲႀကဵ ကေလင္ဗတိုက္ဗေဂါကုီ သုီကုႝဍဳင္မန္အိုတ္သုီ စုႝကုႝစိုပ္တှင္သ႘တုဲ စြံအာ႐ုီ လတူပေရင္ပံင္ပေကာံျဒဟတ္ဂကူတုဲ ခ်ဴဟုီမာန္ရ။
မုဟို္တ္ဂြံဟုီမာန္ေရာမၢး အပႜဲအခိင္ဂွ္ တၜပညာမန္တအ္ ဒုင္သဇိုင္ ကုဝင္ေဒသဂကူဇကုမြဲမြဲကုီ ဒုင္သဇိုင္ ကုဝင္သာသနာကုီတုဲ ဆတ္စုတ္ အာဂုီ အရာမသၜဳင္ ကုစရာဲက်ာ္ႀသ႘ဂကူမန္ရ။ ဥပမာ ဝင္က်ာ္လၢဳင္ဂွ္မၢး ဒဒွ္ရ ဂကူမန္ဂွ္ ဒွ္ဂကူမဂြံဆုႝက်ာ္ကၜာအိုတ္၊ ဒွ္ဂကူ ဂြံဒုင္ပူဇဵဓါတ္က်ာ္ေဂါတမ ကၜာအိုတ္သဿးဟြံေသင္ သုီက်ာ္ပန္ မကလိေလာန္အာတအ္ေလဝ္ ဂြံလဝ္ဓါတ္ကုီ၊ ပဲါႏူဏအ္ပၜန္ ဝင္ဍဳင္ဗေဂါ ဗုီက်ာ္ကုႝလဝ္ပ်းဒိုဟ္၊ ဗုီသဿိင္အိန္ ရႏုက္ဗေပင္ ပဿိက္စိုတ္ သြက္ဂကူမန္တအ္ ဒွ္တမ္ရ။

ယဝ္ပု႙ကေလင္လၛတ္ မဟိမု စှးနာမ္ မတင္ခုတ္ ပႜဲလတူမေဆင္စပ္ ကုရတ္ပိျပကတအ္မၢး ဗုီပႜဲလိက္ဗုကာံ အရာမေဆင္စပ္ ကုရတ္ပိျပကာ(က်ာ္ဓဝ္သင္)မၢး က်ာ္ဗုဒၶတၜ႘အဲ ဂွ္ စှးဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ တိလပိုယ္က်ာ္ႀတဲ မဂြံအဓိပၸါယ္ တၜပိုယ္က်ာ္ မၿပဲၿပဲ ရ။ ပု႙ရံင္အကာဲရာလိက္ပတ္ အပႜဲအခိင္ဂွ္ကုီ တုဲပၜန္ ဒုင္သဇိုင္ ကုကြတ္ဒႆနိကေဗဒတုဲ လၛတ္မၢး မန္အပႜဲအခိင္ဂွ္ စှးဘာသာမဒွ္အရာ မေဆင္စပ္ ကုပူဂုႝေဟင္၊ ဟြံေဆင္စပ္ ကုဂေကာံမှိဟ္ဂွ္ ေဝင္ပဲါတုဲ ဘာသာဂွ္ မေဆင္စပ္ ကုဂေကာံမှိဟ္ (ဝါ) ပေရင္ဂေကာံမှိဟ္ဂွ္ စုတ္ေပၜာပ္ အပႜဲဘာသာ ဟုီမာန္ရ။ ပေရင္ဂကူမန္ဂွ္ စုတ္ေပၜာပ္အပဲႜဗုဒၶဘာသာတုဲ စန္ဒက္ပေကာံဂကူမန္ရ။
နကုႝလညာတ္ဗြဲလတူတအ္ဂွ္ မန္တအ္ဂြံတီေကတ္တုဲ ဒဒွ္ရ ဇကုဒွ္ဂကူတၜနန္သဿးဟြံေသင္ သုီဒွ္ဂကူက်ာ္မ႐ုဲစွ္တုဲ သြက္ဂြံဆက္မံင္သဿဝ္ဗဿာဂွ္ ဟြံမြဲပဿိက္၊ ဍဳင္ဇကုကုႝဇကု ဒးႏြံေထက္ေရာင္ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္တုဲ ဗြဲႀကဵ နဒဒွ္ဍဳင္သၜးပြးဂွ္ ပတန္မာန္ကၜဳင္တုဲ ျဒဟတ္ဂကူေဇှာ္ကၜဳင္ ဗြဲမေလာန္တုဲ မှိဟ္မဆာန္ဍဳင္ မဆာန္ဂကူ ဗုီကုႝ တၜညးရာဇာဓိရာဇ္တအ္ ကတုႝဒွ္ကၜဳင္တုဲ ဝင္ဂကူမန္ေက်ဝ္ကၜဳင္ သၜဳင္ကၜဳင္ ဗြဲမေဇှာ္ကုႝျဒဟတ္ရ။
ကာလစိုပ္အခိင္သဿိင္ဓမၼေစတ႘ဂွ္ ပ႐ူမခ်ဴလဝ္ပႜဲသၜ႐ုိတ္ မစပ္ကႝုပ႐ူလတူတအ္ဂွ္ ညးခ်ဴစုတ္ လတူတဿအ္ရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ လိက္တဿအ္အခိင္တၜညးမိစဵဗု ကုႝ တၜညးဓမၼေစတ႘ ဗြဲမဂၜိဳင္ဂွ္ ခ်ဴလဝ္ အရာမေဆင္စပ္ ကုဗုီဝင္သာသှာစိုပ္ဍဳင္မန္ ေကုာံ ဗုီလုႝဂကူမန္ လုပ္ေကတ္လဝ္ ဒှာဲကိစၥဇေမှာ္ ပႜဲဗုဒၶဘာသာဂွ္ ဂြံဆုႝေကတ္ရ။
စိုပ္သကၠရာဇ္ဍဳင္ ၉၁၃ ဂိတုစဲ ၃ ေစြက္ တၛဲသၛိသဝ္ တၜညးသဿိင္ဗဿာဖုေရန္နံင္ သီဂြံအာဍဳင္ဗေဂါတုဲ ဒက္က်ာ္မဟာေစတ႘မြဲ ေကုာံ က်ာ္ၐိုပ္ရ။ ဗြဲစဿတ္တုန္ အတိုင္အာဂုီဝင္မန္တမၜာ ဒဒွ္က်ာ္မကုႝလဝ္ပ်းဒိုဟ္ ဒးဒွ္ဍဳင္မန္ဂွ္ တှဟ္နဂြံပေလဝ္ေထာအ္ တှဟ္နကေလင္ခ်ဴတဿိ ညံင္ဂကူဗဿာဂြံပါလုပ္တုဲ ဒုင္သဇိုင္ ကုဝင္အာဂုီဂွ္တုဲ ထပ္စုတ္ ဂကူဗဿာမြဲပၜန္ရ။ ဒဒွ္ရ ပႜဲကာလသဿိင္အိန္ မလုပ္ပေသာင္ဂွ္ ဂကူဗဿာေလဝ္ပါလုပ္ကုီတုဲ ကေပါတ္မန္ဂွ္ ႏြံသဿဝ္အိုတ္တုဲ ဆုႝကေပါတ္ဗဿာဂွ္ရ လဿဳဟ္အခိင္မန္ဂွ္ အိုတ္အာတုဲ စိုပ္အခိင္ဗဿာရ နကုႝမရန္တဿအ္ မိက္ဂြံဟုီကုႝေကာန္မန္တအ္ သာ္ဏအ္တုဲ ေကၜာန္ဗဒွ္ ဗမံက္ပတိုန္ က်ာ္ၐိုပ္ဂွ္ ဒွ္မာန္ရ။ ရံင္ကုႝဟိုတ္သာ္ဝြံတုဲ ဒဒွ္ရ ဝင္အာဂုီဍဳင္ဗေဂါဝြံ အပႜဲအခိင္ဂွ္ ၐိုတ္လုႝကိစၥေဇှာ္ဒဿံင္ဂွ္ ဆိင္ေကတ္မာန္ရ။
အတိုင္မကၜဳင္ႏူ လိက္ ”ရာဇာဝင္ေရာင္”မၢး -

”ယးဂတဂွ္ ဂလာဂမၜိဳင္ ရပ္ကြႝဳတဲခဲါေဖ်ံတိဂွ္ လယိုဟ္ ၂၃ ဖိဟ္တုဲ ဂြံပတိုန္နင္ တိုင္တဿံသုီသကၠရာတ္ဂိတုတၛဲရ။ သဿီအိန္တုန္ ကုႝညးဂမၜိဳင္ ခဲါေဖ်ံတိသၼဝ္တိုင္တဿံဂလာမလဝ္ဂွ္ လယိုဟ္ ၁၀ ဖိတ္ပၜန္ ဂြံပၲိဳန္တိုင္ထဝ္ဂွ္ သုီသကၠရာတ္ဂတုတၛဲ မတိုန္ထၐးကုႝဂလာရ။ ကာလဂွ္ ဂလာတံမဂြံညာတ္တိုင္ထဝ္ဂွ္ သုီသကၠရာတ္ဂတုတၛဲ။ ဂလာတံအိုတ္စိုတ္က်အာရ။”

အတိုင္ဖေရန္နံင္ ကေလင္ခ်ဴလဝ္မၢး
ဂလာတအ္ဂွ္ တုိပ္စုတ္ ထး ၉၊ ဗဿာတုိပ္စုတ္ မၐဲ ၉ န၊ မန္တအ္ တိုပ္စုတ္ ေနာတ္ ၉။ ဟုိတ္မဂြံဆုႝေကတ္ ကေပါတ္မန္ကၜာတုဲ မန္တအ္ကလိဂြံဇမှးတုဲ မိပ္ၿဂိဳင္တဵအိုတ္ရ။

ဝင္အာဂုီဂကူမြဲမြဲဂွ္ နကုႝလညာတ္မှိဟ္လၛႝဳတအ္ေစွ္စိုတ္ ဟြံဒွ္အရာအဓိကကုီေလဝ္ ဗြဲစဿတ္တုန္ ကိစၥေဇှာ္တဵ ဗြဲမေဇှာ္ကုႝျဒဟတ္ရ။ ဒွ္အရာေပဲါဗတိုက္ ပေရင္စိုတ္ဓါတ္မြဲရ။ ပေရင္ကေမၜာန္ပု႙ဗြဲမဂၜိဳင္ဂွ္ ပေရင္စိုတ္ဓါတ္ကုႝ ပေရင္နတဲ ၐါဝြံ ေတာဲဒြန္ဒဿံင္ ေရင္သကအ္ေကြဟ္ဟ္တုဲ မြဲဟြံေသင္မြဲ ဍိဳန္လ်အာမၢး စိုပ္တရဵဟြံမာန္ရ။ နကုႝလညာတ္ဗုဒၶဘာသာမၢး ”စိုတ္ေဟင္ဒွ္ပဓာန္” စိုတ္ဂွ္ ကိစၥေဇှာ္ႏူ ျဒဟတ္တှဟ္တအ္ဏီရ။